Dziecko Nadreaktywne

Według L.J. Miller nadreaktywność sensoryczna to zachowanie charakteryzujące się szybkością reakcji, siłą reakcji oraz dłuższym czasem trwania niż przeciętna reakcja na bodźce sensoryczne. Nadreaktywność sensoryczna może dotyczyć jednego lub wielu systemów sensorycznych. Ten typ zaburzeń przetwarzania sensorycznego dezorganizuje rozwój prawidłowych funkcjonalnych reakcji. Nadreaktywność sensoryczna została po raz pierwszy zidentyfikowana przez J.Ayres w systemie dotykowym i przedsionkowym. Dziś wiemy, że może dotyczyć każdego zmysłu /najprawdopodobniej z wyjątkiem systemu proprioceptywnego/.

Charakterystyka nadreaktywności sensorycznej zależy od cech osobowości i kontekstu zachodzącego zjawiska. Nadreaktywność ogranicza rozwój efektywnych reakcji na bodźce docierające z otoczenia. Trudności w takim efektywnym reagowaniu pojawiają się szczególnie w nowych sytuacjach i podczas przechodzenia od jednej do drugiej aktywności. Dzieci z tym typem zaburzeń mają trudności w inicjowaniu i podtrzymywania prawidłowych kontaktów z innymi osobami, a ich zachowania mogą wydawać się dla zewnętrznego obserwatora pozornie nielogiczne i niespójne. Intensywność reakcji wzrasta gdy osoba jest niespodziewanie wystawiona na nieoczekiwane bodźce. Znacznie łatwiej i mniej intensywnie reaguje gdy sama inicjuje zachowania w których wystawia się na doświadczanie tych samych bodźców. Siła reakcji jest zwykle wynikiem kumulacji bodźców podczas wielu zdarzeń w ciągu dnia. Zachowania dzieci zwykle są rozmieszczone na pewnym kontinuum i mogą przechodzić od bardziej impulsywnych do bardziej pasywnych. Reakcje emocjonalne powiązane z nadreaktywnością sensoryczną charakteryzują się drażliwością, chwiejnością emocjonalna, impulsywnością i skutkują problemami w komunikacji społecznej. Dzieci z nadreaktywnością reagują za bardzo, zbyt często lub zbyt długo na bodźce sensoryczne. Często są przytłoczeni, przeciążeni bodźcami sensorycznymi które dla innych nie są dezorganizujące i przeciążające. Są wówczas poirytowane, grymaśne, drażliwe, nadwrażliwe emocjonalnie. Czasem w takich sytuacjach zachowują się impulsywnie i agresywnie. Ponieważ bodźce które są dla nich nieprzyjemne, drażniące pochodzą ze środowiska, od innych osób to z trudnościami budują relacje społeczne, niechętnie wchodzą w relacje z innymi. Gdy są nadreaktywne dotykowo to zwykle bawią się obok grupy, ponieważ wejście w nią wiąże się z dotykiem, który je drażni i jest nieprzyjemny. Środowisko społeczne często je przytłacza. Dzieci nadreaktywne są nadmiernie ostrożne wobec tego co mają zjeść, a czasem nawet boją sie próbować nowych rzeczy. Najczęściej lubią raczej ustabilizowany, rutynowy układ dnia i stają się rozkapryszone, wpadają w zły nastrój w reakcji na niespodziewane zmiany.

Generalnie dzieci usiłują unikać określonych doświadczeń sensorycznych, które mogą być zaskakujące, nieznane, nieprzyjemne. Tak też starają się zachowywać dzieci z nadreaktywnością sensoryczną jednak ze względu na to zaburzenie ich wrażliwość może zmieniać się w ciągu dnia i z dnia na dzień ponieważ bodźce sensoryczne są kumulowane w sposób szczególny w ich układzie nerwowym. Starania ich by kontrolować reakcje na bodźce mogą być dezorganizowane, a pobudzenie może wzrastać co skutkuje zwykle nagłą intensywną reakcją na pozornie błahe bodźce. Takie zachowanie często jest niezrozumiałe dla otoczenia.

Zachowanie dziecka wobec nieprzyjemnych dla niego bodźców może zachodzić w szerokim zakresie. Od zachowań w których dziecko powodowane strachem i niepokojem stara się unikać wielu sensorycznych bodźców. Po próby jak najpełniejszego kontrolowania środowiska przejawiające się pewną zaciekłością i uporem w sytuacjach w których ktoś próbuje wystawić je na działanie pewnych bodźców. Dzieci te maja trudności w przechodzeniu od czegoś do czegoś innego i źle reagują na nieoczekiwane zmiany.

Dzieci te raczej unikają zabaw grupowych i bawią się same. Są bardziej ostrożne w eksploracji otoczenia. Często boją się próbować nowych rzeczy, nowych zabaw, nowych doświadczeń, czy nawet zawierać nowe znajomości. Lepiej funkcjonują w ustrukturalizowanym i przewidywalnym, jednorodnym środowisku. Tolerują raczej powolne, spokojne, przewidywalne zmiany. W nowych niespodziewanych sytuacjach są zwykle nieśmiałe, czasem zalęknione, niespokojne. Mogą trzymać się blisko rodzica lub być niemal przyklejone do niego. Szybko się denerwują i wybuchają. Ich zachowanie może charakteryzować się pewną kompulsywnością i swego rodzaju perfekcjonizmem w jakimś zakresie. Kiedy są nadmiernie przeciążone bodźcami mogą wydawać się w swoich reakcja podreaktywne /jakby wyłączone/ w ten sposób chroniąc się przed nadmierną dezorganizacją układu nerwowego.

Dzieci te nie są generalnie agresywne jednak mogą zachować się w taki sposób w sytuacjach gdy są przeciążone nadmiarem bodźców i są niejako sprowokowane do gwałtownej obrony przed kolejną porcją nieprzyjemnych doświadczeń sensorycznych. Uderzą, kopną lub ugryzą w reakcji na nieoczekiwaną stymulacje sensoryczną. Bywają prowokujące, czupurne, zbuntowane - prezentując zachowania przeciwne do oczekiwanych i wymaganych. Trudno je uspokoić. Dzieci nadreaktywne bywają wybredne i nie dotyczy to tylko jedzenia ale również w doborze ubrań, butów, znajomych, miejsc, sytuacji itd. Często określane są przez opiekunów, nauczycieli jako trudne wychowawczo. Najczęściej ciężko się adaptują do nowych sytuacji np. do zmiany przedszkola czy w ogóle do pójścia do przedszkola. Otoczenie może wskazywać na to iż są nietowarzyskie błędnie interpretując ich zachowania.