Terapia oralna w integracji sensorycznej

Zaczynając terapię tej sfery terapeuta musi pamiętać o tym by nie odrywać jej od oddziaływań na całe ciało. Dlatego powinien angażować dziecko w ćwiczenia dostarczające wrażeń przedsionkowych, proprioceptywnych i dotykowych w obrębie całego ciała. Ćwiczenia w zakresie dużej motoryki niejako przygotują do bardziej wymagających ćwiczeń w obrębie sfery oralnej. Ćwiczenia te mają też za zadanie regulację i zrównoważenie poziomu pobudzenia i wyciszenia /zrównoważenie mechanizmów hamowania i pobudzania w ośrodkowym układzie nerwowym/. Takie przygotowanie systemu nerwowego ćwiczeniami fizycznymi /ciężka praca mięśni, ruch, nacisk na mięśnie/ do bardziej precyzyjnych złożonych ćwiczeń oralnych spowoduje łatwiejsze uczenie się i szybsze pozytywne zmiany. Dziecko przystąpi do trudniejszych ćwiczeń zrelaksowane i gotowe do działania.  

Na początku terapeuta powinien skupić się na ukształtowaniu właściwej postawy dziecka, która będzie bazą dla wyprowadzenia właściwych ruchów w sferze oralnej. Jeśli dziecko prezentuje obniżone centralnie napięcie mięśniowe, co widoczne jest niewłaściwej postawie przejawiającej się okrągłymi plecami, odstającymi łopatkami i generalnie jest zgarbione w pozycji siedzącej to bardzo trudno mu np. koordynować oddychanie z ruchami żuchwy. Właściwe ustawienie /wyrównanie/ miednicy, kręgosłupa i głowy ułatwia koordynację ruchów klatki piersiowej i żuchwy. Ruchy w tym zakresie stają się łatwiejsze i efektywniejsze. Oczywiście te nieprawidłowe wzorce postawy nie od razu ulęgają poprawie bo są zwykle już utrwalone i opierają się najczęściej na nieprawidłowej integracji przedsionkowo-proprioceptywnej. Często współwystępują z przetrwałymi odruchami toniczno-szyjnymi. Wymagają więc nieco wysiłku by można je zmienić. Dlatego konieczna jest terapia integracji sensorycznej nakierowana na poprawę mechanizmów posturalnych. Połączenie ćwiczeń w zakresie mechanizmów posturalnych i terapii oralnej  dopiero da oczekiwane efekty.

Początek terapii oralnej powinien obejmować ustalenie właściwych ćwiczeń powiązanych z problemami w jedzeniu lub / i z mową. Generalnie jednak można wytyczyć następujące cele terapeutyczne:

1. Wzmocnić dziecka świadomość struktur oralnych i poczucia w jaki sposób one działają. Można to osiągnąć ucząc dziecko, nazywając poszczególne części twarzy. Podczas masowania różnych części twarzy używając do tego palców, specjalnych szczoteczek, masażerów itp. nazywamy części twarzy np. mówiąc "teraz masuje twoje usta". Można to robić podczas zabaw w robienie różnych min, podczas mycia zębów, mycia twarzy, naśladowania ruchów języka itp.
2. Zmniejszyć nadwrażliwość lub podwyższyć wrażliwość dotykową i możliwości różnicowania dotykowego.
   
   1. ​Przy nadwrażliwości dotykowej będzie to oznaczało nauczenie dziecka tolerowania dotyku różnymi fakturami i różnymi temperaturami zarówno zewnętrznej części twarzy jak i wewnętrznej części. Ćwiczenia rozpoczynamy od dużej systematycznej dawki wrażeń czucia głębokiego i propriocepcji. Ćwiczenia powinny być rozłożone w ciągu całego dnia tak by system nerwowy dziecka otrzymywał pewna dawkę wrażeń co pewien czas /określony przez terapeutę/ najlepiej co 1,5 -2,5 godziny bo tyle zwykle utrzymuje się pozytywny wpływ doznań proprioceptywnych i czucia głębokiego (według J. Willbarger i doświadczeń własnych autora). Ćwiczenia mogą obejmować manipulację ustami specjalnymi zabawkami, pomocami terapeutycznymi lub specjalnymi , dostosowanymi do tego gryzakami, gwizdkami, dmuchajkami, robieniem baniek mydlanych, piciem przez słomkę itp. Uzupełnieniem tych ćwiczeń będzie masowanie twarzy na zewnątrz i wewnątrz specjalnymi masażerami /zdjęcie nr 1/, mycie zębów i używanie elektrycznej szczoteczki do zębów by wymasować język, mycie twarzy różnymi myjkami. Oczywiście zastosowanie odpowiedniej kombinacji ćwiczeń zależy od potrzeb dziecka.
   2. Poprawa różnicowania dotykowego przy zbyt słabej wrażliwości dotykowej wymaga zastosowania ćwiczeń obejmujących masaże różnymi fakturami dotykowymi. Poczynając od delikatnych, łagodnych a kończąc na silniejszych i zdecydowanych. O ile przy podwyższonej wrażliwości dotykowej raczej zaczynaliśmy terapię stosując wrażenia czucia głębokiego i propriocepcji to w wypadku obniżonej wrażliwości i związanych z tym kłopotów z różnicowaniem należy stasować bogaty wachlarz doświadczeń sensorycznych zarówno w zakresie czucia powierzchniowego jak i czucia głębokiego i propriocepcji.
3. Ustawić właściwy poziom odruchu wymiotnego.

Jest rzeczą naturalną, że niemowlę po urodzeniu ma dość silny odruch wymiotny, pojawiający sie na skutek wkładania do buzi różnych faktur. To naturalna reakcja, która ma za zadanie chronić niemowlę przed zadławieniem. Normalnie ten odruch powinien być zintegrowany do 24 miesiąca życia. To oznacza, że wrażliwe miejsce wywołujące ten odruch przesuwa się do tyłu gardła co z kolei powoduje, iż dziecko rozwija zdolność do tolerowania coraz większej ilości faktur pokarmu. Jednak dzieci nadwrażliwe sensorycznie /zwłaszcza dotykowo/ często mają nadal zbyt aktywny odruch wymiotny. Dla tej grupy dzieci należy zastosować stopniowo wprowadzane sensomotoryczne ćwiczenia , które zintegrują ten odruch do właściwego poziomu.

Aby ćwiczenia były łatwiejsze do zaakceptowania przez dziecko, terapeuta musi je wprowadzać krok po kroku. Ważne jest opisywanie odczuć jakie mogą towarzyszyć przy określonym rodzaju stymulacji. Na przykład chcąc zastosować specjalną szczoteczkę do masażu wnętrza ust mówimy " Możesz czuć, że ta szczoteczka jest nierówna, chropowata ale mimo to można ją polizać, ja mogę dotknąć jej językiem i ty możesz to samo zrobić". Ćwiczenia w tym zakresie powinny obejmować masaż wnętrza ust z użyciem różnych struktur, zaczynając od tych dobrze tolerowanych przez dziecko. Można również używać różnych masżerów.

4. Rozwinąć koordynację struktur oralnych oraz możliwość izolowanych i precyzyjnych ruchów.

Pozwoli to na rozwój prawidłowych wzorców jedzenia i wydawania dźwięków mowy. Aby  osiągnąć ten cel terapia musi być nakierowana na rozwój właściwego napięcia mięśni, prawidłowej stabilizacji i różnicowania ruchów sfery oralnej. Różnicowanie oznacza, że ruch jednych struktur jest wyizolowany od ruchu innych struktur, zachodzi niezależnie. Uzyskamy to poprzez wprowadzenie ćwiczeń opartych na normalnym rozwoju mechanizmów jedzenia i mowy. Cele powinny być dostosowane do poziomu rozwoju tych funkcji i u każdego dziecka indywidualnie. Na przykład jeśli u dziecka jest problem z siłą mięśni ust, wówczas można zastosować następujące ćwiczenia : cmokanie ustami, uśmiechanie się na różne sposoby, marszczenie ust, dmuchanie, dmuchanie przez słomkę, zdmuchiwanie świeczki, prychanie /tak jak robi to koń/ itp.

Rozwój mechanizmów oralnych jest złożonym procesem obejmującym właściwą integrację sensoryczną i oparty o nią rozwój mechanizmów posturalnych i koordynacji ruchu. To stanowi podstawę do torowania właściwych wzorców ruchu istotnych w mowie i jedzeniu. Ze względu na tą złożoność terapeuci powinni pamiętać iż terapia integracji sensorycznej na sali terapeutycznej i terapia oralna musi być wzmocniona poprzez systematycznie zlecane ćwiczenia domowe. Ćwiczenia powinny być tak zaprogramowane by nie były zbyt  trudne i zbyt męczące ale wykonywane codziennie lub kilka razy w tygodniu zgodnie z potrzebami.  Powtarzalne ćwiczenia / na sali terapeutycznej i w domu/ dadzą w dłuższej perspektywie oczekiwane trwałe efekty.