Którego ucznia skierować do terapeuty SI?

Wrzesień przywitał nas radosnymi buźkami nowych uczniów. Wielu z nich z pewnością długo nie mogło się doczekać rozpoczęcia roku szkolnego. Także my, nauczyciele z niecierpliwością i ciekawością nowych uczniów wróciliśmy do pracy. W pierwszych dniach na pewno zauważyliśmy dzieci które będą z zapałem się uczyć, te które podporządkowują się poleceniom ale także takie, które od pierwszych dni wymagają od nas większej uwagi i częstszej kontroli. Warto popatrzeć na nie pod kontem zaburzeń integracji sensorycznej, gdyż często zdarza się, że nadruchliwość, mniejsza samodzielność czy trudności z koncentracją wynikają z zaburzeń SI.

Poniżej przedstawię główne cechy zachowania dziecka, które mogą wskazywać na wskaźniki zaburzeń integracji sensorycznej.

1. O nieprawidłowym przetwarzaniu bodźców przedsionkowo-proprioceptywnych mogą świadczyć takie zachowania jak:
   • Nieprawidłowa pozycja podczas siedzenia: siedzenia na nogach, dłoniach;
   • Bujanie się na krześle, kręcenie, ruszanie głową podczas siedzenia i zabaw;
   • Duża ruchliwość, preferowanie zabaw związanych z bieganiem, skakaniem, kręceniem się;
   • Obniżona koncentracja uwagi;
   • Podejmowanie zabaw związanych z przepychaniem się, tarzaniem, mocne przytulanie się do kolegów;
   • Gryzienie ołówków i innych przyborów, obgryzanie paznokci, mocne ściskanie, czasem niszczenie zabawek;
   • Trudności z zachowaniem równowagi;
   • Ruchy szybkie, impulsywne, częste wstawanie i odchodzenie od krzesła.
2. W grupie ryzyka dyspraksji są uczniowie którzy:
   • Są „niezdarni”, niezgrabni ruchowo, wolno i niedokładnie wykonują czynności ruchowe;
   • Często się potykają, przewracają, mają kontuzje;
   • Mają obniżony do wieku poziom umiejętności samoobsługowych (trudności z ubieraniem się, zapinaniem guzików, suwaków,  wiązaniem butów itp.);
   • Charakteryzują się obniżonymi zdolnościami grafomotorycznymi;
   • Niechętnie biorą udział w zajęciach ruchowych, mają trudności z bieganiem, skakaniem, łapaniem piłki;
   • Boją się szybkiego ruchu, odrywania nóg od podłoża;
   • Słabo naśladują ruchy i gesty;
   • Mają trudności ze skoordynowaniem ruchów m.in. podczas cięcia nożyczkami, wyklaskiwania rytmów, zabaw z piłką;
   • Utrzymują bałagan na ławce, trudno im zorganizować miejsce pracy, wybrać potrzebne przybory;
   • Z trudem rozróżniają strony ciała i kierunki, mają zaburzony schemat ciała.
3. Obniżone napięcie posturalne często obserwuje się u dzieci, które:
   • Podpierają głowę podczas pisania, czytania, prac stolikowych;
   • Mają nieprawidłową postawę np.: koślawe kolana, wystający brzuch, przygarbione plecy;
   • Często siadają w pozycji „W”;
   • Mają przeprosty w stawach łokciowych, kolanowych;
   • Podczas siedzenia dążą do podpierania się o coś plecami, zaczepiania stopami o nogi krzeseł;
   • Są męczliwe, mówią że nie mają siły na krótkim spacerze i podczas zabawach ruchowych;
   • Mają lekki nacisk ołówka, kredki na kartkę.
4. O nieprawidłowej reaktywności na bodźce dotykowe może świadczyć:
   • Unikanie podawania ręki, reakcje obronne na dotyk innej osoby;
   • Ograniczanie kontaktu z innymi dziećmi: siadanie dalej od grupy (poza kołem) lub samotna zabawa w spokojnym miejscu;
   • Niechęć do zabaw plastycznych związanych z brudzeniem rąk np.: malowania palcami, lepienia w różnych masach, używania kleju;
   • Częste drapanie się, pocieranie miejsc w których ktoś lub coś je dotknęło;
   • Silna reakcja na metki i faktury ubrań, komunikowanie że drapią szwy w bieliźnie, skarpetkach, butach, niechęć do rozbierania się i zdejmowania butów;
   • Delikatne utrzymywanie narzędzia pisarskiego, opuszkami palców.
5. Objawami nieprawidłowej reaktywności na bodźce słuchowe mogą być:
   • Silne reakcje na dźwięki, osłanianie uszu w reakcji na hałas;
   • Trudności z koncentracją na dłuższym słuchaniu, niewysłuchiwanie poleceń do końca;
   • Koncentrowanie się na nieistotnych dźwiękach np.: dźwiękach za oknem, szumach świetlówek, szumach wody w rurach;
   • Rozdrażnienie podczas „głośnych” aktywności, płaczliwość, komunikowanie złego samopoczucia, próby ucieczki od takich zajęć;
   • Ciągłe wydawanie dźwięków (w celu zagłuszenia tych nieprzyjemnych), krzyczenie, piszczenie, gwizdanie;
   • Szybsza reakcja na dźwięki, których nie słyszy reszta grupy;
   • „Zawieszanie się słuchowe” nie reagowanie na imię lub polecenia.
6. Dzieci z zaburzeniami percepcji wzrokowej:
   • Mają trudności z wyodrębnianiem szczegółów z całości;
   • Zauważają mało szczegółów na obrazku, co przejawia się w ich wypowiedziach słownych na ten temat;
   • Słabiej znajdują różnice w podobnych obrazkach;
   • Ich rysunki są ubogie, pozbawione szczegółów, nieprawidłowo rozplanowane na kartce;
   • Nie potrafią określać położenia przedmiotów względem siebie;
   • Maja trudności z opanowaniem technik szkolnych, pisania i czytania;
   • Długo zapamiętują kształt liter, mylą te o podobnym kształcie graficznym;
   • Niechętnie czytają, mylą litery i słowa, gubią sylaby, czytają „na pamięć”;
   • Nie mieszczą się w liniaturze, gubią linijki, mylą kierunek zapisu.

Powyżej wymieniłam wybrane cechy, często obserwowane przez nauczycieli i mogące świadczyć o nieprawidłowościach w rozwoju procesów sensorycznych. Nierzadko obserwuje się je u uczniów już od pierwszych dni szkoły. Dzieci u których widocznych jest kilka cech z jednej lub kilku grup warto skierować na badanie w kierunku oceny rozwoju procesów sensorycznych. Dobrze prowadzona terapia SI pomaga dzieciom w integrowaniu wrażeń zmysłowych i w widoczny sposób korzystnie wpływa na ich zachowanie, emocje, reakcje na otoczenie i poczucie własnej wartości a także na nabywanie umiejętności szkolnych.