Ćwiczenia śródlekcyjne - dlaczego warto po nie sięgnąć?

Ćwiczenia śródlekcyjne są aktywnościami ruchowymi wprowadzanymi w toku lekcji. Ich celem jest przywrócenie koncentracji uczniów, rozluźnienie i odprężenie psychofizyczne. Pośrednio mogą oddziaływać jako profilaktyka wad postawy i wspomagać prawidłowy rozwój małej i dużej motoryki.

Długie siedzenie w ławce powoduje, że uczniowie, zwłaszcza w klasach młodszych, przestają słuchać nauczyciela i nadążać za tokiem lekcji. Zaczynają się wiercić, kręcić, wstawać, pytają czy mogą iść do łazienki lub wytrzeć tablicę. Są to objawy znużenia, które niekorzystnie wpływają na pracę ucznia i całej klasy.

Potrzeba ruchu, jest naturalną, bardzo silną potrzebą uczniów, zwłaszcza w klasach młodszych. Coraz częściej bywa niezaspokajana, zarówno w warunkach szkolnych jak i domowych. Jest to związane m.in. z powszechnością telefonów komórkowych, laptopów i telewizorów, które niestety często dominują w swobodnych aktywnościach dzieci. Przeładowanie podręczników i ćwiczeń materiałem do przyswojenia dodatkowo sprzyja tendencji pracy stolikowej. Nie każdy nauczyciel, skupiony na realizacji materiału nauczania, pamięta o tym, by stosować przemienność aktywności i nie ograniczać się do pracy w ławce. Takie warunki są szczególnie trudnie i niekorzystne dla dzieci, których potrzeba ruchu jest większa bo wynika z nieprawidłowego przetwarzania bodźców sensorycznych. W tej grupie znajdą się dzieci z nieprawidłową modulacją sensoryczną, podwrażliwością przedsionkowo-proprioceptywną i poszukiwacze wrażeń płynących z ruchu. Także dzieci, których ośrodkowy układ nerwowy nieprawidłowo integruje wrażenia dotykowe, wzrokowe, słuchowe czy węchowe mają tendencje do stopniowego spadku koncentracji podczas pracy.

Ćwiczenia śródlekcyjne są więc odpowiedzią na naturalną potrzebę ruchu zarówno dzieci prawidłowo rozwijających się, jak i tych, u których obserwuje się nieprawidłowy rozwój sensoryczny.

Poniżej przedstawione zostały przykładowe ćwiczenia do wykorzystania z dziećmi w trakcie lekcji, do których nie potrzebujemy dodatkowych sprzętów ani szczególnie dużej przestrzeni. Warto o nie wzbogacić każdą jednostkę lekcyjną, w momencie, gdy tylko zauważymy spadek formy u naszych uczniów. Dobrze dobrane ćwiczenia pozwalają na rozluźnienie całego ciała, więc powinny być wykonywane w sekwencji głowa- ręce- tułów- nogi i być zakończone ćwiczeniami oddechowymi.

1. Zegar: uczniowie wolno wykonują ruch głowy w płaszczyźnie od ramienia do ramienia w rytm mówionego wspólnie „Bim- Bam”. Następnie bez pośpiechu powtarzają ćwiczenie w kierunku przód i tył. Na zakończenie można wykonać krążenie głową w jedną, następnie w drugą stronę.
2. Krążenie ramionami: wyprostowane ręce znajdują się po boku ciała na linii barków. Wykonujemy po 3-5 małych, średnich i dużych (z przekroczeniem linii środka ciała) krążeń ramionami w przód oraz w tył.
3. Wiatraczki: Ręce są po bokach ciała, na linii baków, ugięte w łokciach. Uczniowie wykonują ruch przedramionami- w przód oraz w tył.
4. Motorek: Ręce są na linii barków, wyciągnięte w przód, dłonie zaciśnięte w pięści. Naprzemiennie wykonujemy ruch góra- dół w nadgarstkach. Gdy jedna pięść wykonuje ruch ku górze, druga w tym samym czasie robi ruch w dół.
5. Paluszki: Dłonie i palce stykają się ze sobą. Najpierw stukamy kolejno każdym palcem (kciuk do kciuka, wskazujący do wskazującego itd.) po 3 razy (można mówić przy tym Dzień-do-bry). Następnie wykonujemy próbę sił, czyli krótko siłujemy się kolejnymi palcami, napierając jak najmocniej i nie odklejając dłoni od dłoni.
6. Skłony boczne: jedną dłoń kładziemy na biodrze, drugą prostujemy nad głową. Skłon wykonujemy w stronę, po której ręka jest na biodrze. Następnie wykonujemy wolne skłony w przód z powolnym wstawaniem- krąg po kręgu.
7. Pajacyki, pajacyki poprzecznie- „narciarze”(do przodu wysuwamy przeciwną rękę i nogę; druga ręka i noga zostają z tyłu; zmieniamy je w podskokach) oraz przysiady. Podczas pajacyków można utrwalać tabliczkę mnożenia- każdego dnia przez inną liczbę.
8. Ćwiczenie oddechowe np.: węże- uczniowie nabierają dużo powietrza i wraz z wydechem mówią s-s-s-s….. Na wydechu można także m.in. długo wymawiać samogłoski lub zaproponować zabawę piórkami.

Przedstawiony, przykładowy, zestaw ćwiczeń jest dość obszerny, jednak należy pamiętać, że wykonujemy tylko kilka powtórzeń każdej aktywności. Obserwując klasę łatwo zaobserwować, czy któreś z ćwiczeń jest zbędne, czy może warto dodać jeszcze inne- np. ćwiczenie wodzenia za przedmiotem.

Mam nadzieję, że lektura artykułu zachęci Państwa do wprowadzenia na stałe ćwiczeń śródlekcyjnych podczas codziennej pracy z uczniami. Te kilka minut ruchu na pewno nie będzie czasem straconym, a elementem, którym korzystnie wpłynie na stan psychofizyczny uczniów.