Metoda" Porannego kręgu"- propozycja stymulacji zmysłów dzieci wielorako niepełnosprawnych

Metoda „ Porannego kręgu” jest niczym innym jak stymulacją polisensoryczną obejmująca takie zmysły jak : wzrok, słuch, dotyk, węch i smak.

Rodzaj bodźców , którym poddawane są dzieci zależy od pory roku.

W Przedszkolu Specjalnym „ Orzeszek” w Poznaniu, w którym pracuję, ten rodzaj stymulacji stosowany jest codziennie na początku dnia. Odbywa się ona w odpowiednim klimacie, dzieci siedzą w kręgu ( stąd nazwa –poranny krąg), w bezpiecznym dla siebie otoczeniu.

Kluczową role w tych zajęciach odgrywa terapeuta, którego postawa, ruchy, ton głosu może wpływać na dziecko wyciszająco lub pobudzająco.

Wystrój otoczenia ma także znaczenie podczas stymulacji. W jednej z Sal w „ Orzeszku” kolor ścian ( materiał) zmienia się w zależności od pory roku.

Latem jest to kolor czerwony

Jesienią- żółty

Zima – biały i niebieski

Wiosną –zielony

Wzrok dzieci stymulowany jest nie tylko poprzez kolorowe materiały na ścianach ale także poprzez odpowiednio dobrane kolorystycznie materiały do dotykania, którymi możemy także wodzić przed oczami dziecka. Elementem  zajęć jest też stymulacja wzroku w świetle nadfioletowym. Eksponujemy wtedy dzieciom odbijające światło materiały, które dodatkowo dzieci mogą dotykać i poruszać nimi tj. taśmy, gumy, zabawki. Zimą można obsypywać dzieci białym, papierowym śniegiem- bardzo przyciągającym uwagę w tym świetle .

Stymulacja w świetle nadfioletowym ta nie powinna trwać dłużej niż kilka minut.

Także zapalana , na początku zajęć świeca bądź kominek zapachowy ( w zaciemnieniu całkowitym lub częściowym- w zależności od dzieci ) , która pokazywana jest każdemu dziecku podczas przywitania jest kolejnym elementem stymulacji.

Stymulacja dotyku odbywa się poprzez masaż dłoni lub całych rąk dziecka. Wykonywany jest on na początku zajęć z wykorzystaniem oliwki ( najczęściej zapachowej- zapach jest dobrany odpowiednio do pory roku).

Siła nacisku i intensywność ruchów dobierana jest indywidualnie do dziecka przez terapeutę.

Dotyk stymulowany jest poprzez kontakt z fakturami materiałów ( papierowym śniegiem zimą, ziemią, gliną i nasionami wiosną, lodem i wodą zimą, wiatrem  jesienią, ciepłem świecy latem ).

Węch stymulujemy przez zapachowe olejki do masażu dłoni, jak i zapach wydobywający się z kominka zapachowego. Należy pamiętać aby zapach nie był zbyt intensywny, drażniący.

W Przedszkolu „ Orzeszek” używamy zapachów:

- róża- latem

-lawenda-jesienią

Mięta-zimą

Cytryna-wiosną

Słuch stymulowany jest nie tylko mową terapeuty ale i odpowiednimi instrumentami będącymi źródłem bodźców dźwiękowo-wibracyjnych.

Propozycje instrumentów to :

Latem- gong i grzechotki z piaskiem ( są delikatniejsze i lepiej tolerowane przez dzieci z nadreaktywnością słuchową)

Jesienią- dzwony rurowe ( tutaj tez warto poszukać dzwonków o delikatnym brzmieniu)

Zimą – dzwonki lub trójkąt

Wiosną – bęben

W instrumenty może uderzać sam terapeuta, jednakże warto, jeśli jest to możliwe, aby wykonywało to samo dziecko lub z pomocą terapeuty. Dźwięki można oddalać i przybliżać do dziecka , tak aby stwarzać sytuacje do szukania źródła dźwięku

Pamiętajmy tez o uprzedzaniu dzieci co za chwilę nastąpi – zwłaszcza u dzieci z nadreaktywnością słuchową i niezintegrowanym odruchem Moro.

Bodźce smakowe ( ale i zapachowe) to:

Wiosną- cytryna

Latem-konfitura wiśniowa lub różna ( niskocukrowa)

Jesienią-krem czekoladowy

Zimą –mięta

Każda porę roku charakteryzuje też inny żywioł.

Latem jest to ogień. Wykorzystujemy go podczas stymulacji zapalając świeczki, kominek zapachowy.

Jesienią jest to wiatr. Dajemy go odczuć dzieciom poprzez wiatrak puszczany bezpośrednio na skórę dziecka ( !! uwaga na dzieci z nadreaktywnością dotykową i na twarz dziecka). Ruch powietrza może wprawiać w ruch np. krepę imitując szum liści, może unosić także suche liście zebrane wcześniej z dworu.

Zimą jest to woda. Dzieci mogą być pryskane wodą. Mogą zanurzać dłonie w wodzie o zróżnicowanej temperaturze, dotykać zamarzniętej wody.

Wiosną jest to ziemia. Symbolizuje ją glina, która dzieci mogą ugnieść w dłoniach, którą możemy posmarować dzieciom skórę na rękach.

Ważnym elementem zajęć jest ciemność, która silnie działa na emocje dziecka. Dzięki niej dostrzegamy każdy element, który nią nie jest. W ciemności łatwiej jest dostrzec zapaloną świecę, dostrzec podświetloną twarz drugiego dziecka, skoncentrować się na tym co mówi i robi terapeuta

Zajęcia polisensoryczne mają ustaloną kolejność co daje dziecku poczucie bezpieczeństwa, bo wie co za chwilę nastąpi. Terapeuta powinien być czujny na komunikaty wydawane przez dziecko i dostosowywać tempo zajęć , długość i rodzaj stymulacji do indywidualnych potrzeb dzieci i ich profilu sensorycznego.

Oto przykładowa kolejność zajęć :

1.       Rozpoczęcie zajęć poprzez zapalenie kominka zapachowego

2.       Obejście z zapalonym kominkiem wszystkich dzieci , tak aby mogły poczuć ciepło i zapach świecy, skoncentrować wzrok na jej blasku

3.       Masowanie oliwką dłoni dzieci śpiewając równocześnie piosenkę na powitanie

4.       Opowiadanie o porze roku, w której obecnie jesteśmy ( krótkie, znaczące informacje)

5.       Spotkanie z żywiołem ( latem zapalanie lampionu, opowiadanie o cechach ognia, zdmuchiwanie go lub zalewanie wodą: jesienią rozwiewanie suchych liści, kierowanie wiatru na dzieci, na paski pomarańczowo żółtej krepy; zimą wkładanie rąk do wody i dotykanie lodu; wiosną rozcieramy na dłoniach dzieci glinę, przesypujemy nasiona, dotykamy do rosnącej w doniczkach trawy )

6.       Stymulacja instrumentem dobranym do pory roku

7.       Zakładanie na głowy lub ręce kolorowych materiałów o kolorystyce charakterystycznej danej porze roku ( różnorodność fakturowa)

8.       Zaciemnienie Sali ( uprzedzamy o tym dzieci)- szukanie dzieci z lampką, wypowiadanie ich imion )

9.       Zapalenie lampy nadfioletowej ( pokazywanie zabawek i przedmiotów fluorescencyjnych lub białych, rozrzucanie białych płatków papierowego śniegu zimą)

10.   Stymulacja smakowa- odpowiednio do pory roku

11.   Gaszenie lampki, pożegnanie

Artykuł opracowała

Mgr Bogna Stępień Błachowiak

Terapeuta SI, Ndt Bobath baby, neurorozwoju,

INPP, integracji bilateralnej

 na podstawie obserwacji własnych i literatury

Literatura:

1. „ Rozwój daje radość” pod redakcją J. Kielina