Rodzice dziecka, którego rozwój nie jest typowy1 stają przed dylematem jaką terapię wybrać, jak często z niej korzystać i jak odróżnić terapię skuteczną od nieskutecznej. Te dylematy bardzo często związane są także z kwestiami finansowymi. Każdy rodzic chce dla swojego dziecka jak najlepiej. Z tego powodu często wydaje się nam, że duża ilość zajęć będzie właśnie tym co najlepsze.

Złożoność problemów dziecka o zaburzonym rozwoju wymaga interdyscyplinarnego podejścia. Oznacza to, że z dzieckiem i z jego rodziną powinien pracować zespół specjalistów. Wczesne rozpoczęcie terapii z pewnością daje większe efekty. Należy jednak pamiętać, że granica, którą możemy przekroczyć zbyt intensywnymi działaniami, dla niedoświadczonego terapeuty może być niewidoczna. Konsekwencje tego typu działań będą odwrotne od oczekiwanych.

Nie ma jednoznacznych danych pozwalających ustalić jaka ilość aktywności, zadań czy zajęć jest właściwa dla wszystkich dzieci. Możemy to ustalić dla każdego dziecka indywidualnie biorąc pod uwagę jego możliwości rozwojowe, potrzeby, wydolność układu nerwowego, a także profil funkcjonowania sensorycznego. Ustalenie jakiego rodzaju aktywności dziecko potrzebuje najwięcej jest możliwe poprzez ocenę profilu sensorycznego.

Profil sensoryczny

Profil sensoryczny to określenie obszarów oraz stopnia wrażliwości zmysłowej konkretnego dziecka. Badania nad profilami sensorycznymi prowadziła W. Dunn2. Jej badania doprowadziły do wyodrębnienia profilów sensorycznych i tzw. modelu czterech kwadrantów (W. Dunn, 2000). Model ten wyjaśnia sposób reagowania dzieci i dorosłych na bodźce sensoryczne i opiera się na zależności między progiem reakcji a progiem pobudzenia układu nerwowego (Tabela 1).

 

KONTINUUM REAKCJI BEHAWIORALNEJ

AKCEPTACJA

PRZECIWDZIAŁANIE

Neurologiczny próg pobudzenia

Wysoki

3. Słaba rejestracja – niska reaktywność, siedzący tryb życia; dziecko nie zauważa bodźców lub dłużej na nie reaguje (reakcja odroczona); apatia, bierność, mała ruchliwość.

4. Poszukiwanie wrażeń sensorycznych – dziecko czerpie radość z wielości bodźców z zakresu różnych modalności; poszukuje dodatkowych wrażeń, doświadczeń.

Niski

1. Wrażliwość sensoryczna – dziecko szybko reaguje na bodźce; jest nastawione na stałe rozpoznawanie bodźców (ma wyraźny odruch orientacyjny); cechuje je wysoka rozpraszalność uwagi; podatność na dystraktory; obecny jest brak czynnego unikania bodźców; dezorganizacja zachowania; brak mechanizmu autoochrony przed przestymulowaniem; problemy z selektywnością bodźców.

2. Obronność sensoryczna – czynne unikanie bodźców; stosowanie mechanizmów obronnych; preferowanie wybranych i bezpiecznych aktywności; bardzo silna i szybka reakcja na bodziec.

 

Tabela 1. Model kwadrantu W. Dunn

 

Przestudiowanie Tabeli 1 pozwala nam zauważyć, że dziecko, które ma wysoki próg pobudzenia potrzebuje bodźców silnych, mocnych, aby pojawiła się reakcja układu nerwowego (3.Słaba rejestracja) lub też aktywnie szuka silnych i mocnych bodźców, bo tego domaga się jego układ nerwowy  (4. Poszukiwanie wrażeń sensorycznych). Z kolei dziecko, które ma niski próg pobudzenia będzie cechowało się dużą wrażliwością na bodźce i albo będzie ich czynnie unikać (4. Obronność sensoryczna) lub też będzie je biernie „przyjmować” (3. Wrażliwość sensoryczna), co w efekcie będzie prowadzić do kumulowania się nadmiernej ilości bodźców (stymulacji) i odroczonych reakcji niepotrzebnego pobudzenia.

Profile sensoryczne są inne u każdego z nas. Ważne jest, zwłaszcza w przypadku dzieci z zaburzeniami w rozwoju (np. zespół Downa) ich wczesne rozpoznanie i właściwe postępowanie. W praktyce będzie się to wiązało z koniecznością dostarczenia dużej ilości stymulacji sensorycznej dla dzieci o typie 3 i 4, a ograniczania stymulacji u dzieci o typie 1 i 2.

Zobacz część drugą artykułu

 

 

1. W tej publikacji pojęcie zaburzenie rozwojowe będzie używane zamiennie z pojęciami: rozwój atypowy, niepełnosprawność, rozwój nieprawidłowy, rozwój nietypowy

2. prof. Winnie Dunn, amerykańska terapeutka zajęciowa, pracownik naukowy Uniwersytetu w Kansas