Bateria Polskich Standaryzowanych Testów Integracji Sensorycznej (PSTIS) jest narzędziem do diagnozy zaburzeń procesów integracji sensorycznej. Wystandaryzowana na grupie polskich dzieci w wieku od 4 do 8 roku życia stanowi złoty standard w praktyce diagnostycznej specjalistów SI. Z poniższego artykułu dowiesz się wszystkich istotnych informacji o tych testach.

Przez wiele lat terapeuci SI w Polsce stosowali stworzone przez A. Jean Ayres Południowo-Kalifornijskie Testy SI (SCSIT), które powstały ponad czterdzieści lat temu, a opracowane normy odnosiły się do populacji dzieci mieszkających w USA. Zjawisko akceleracji rozwojowej – proces przyspieszenia tempa rozwoju biologicznego dzieci i młodzieży w kolejnych latach – dodatkowo niekorzystnie wpływało na miarodajność wyników ww. testów.

Pierwsi propagatorzy metody SI w Polsce, instruktorzy-seniorzy: Zbigniew Przyrowski, Ewa Grzybowska i Małgorzata Dębińska-Pruchniak postanowili stworzyć zespół, którego zadaniem było stworzenie wystandaryzowanej polskiej baterii testów mierzącej procesy sensoryczne u dzieci w wieku od 4;00 do 8;11 roku życia.

Bateria PSTIS – cel

Celem stworzenia polskich testów było zapewnienie wiarygodnego zestawu testów do oceny najistotniejszych proce- sów integracji sensorycznej, leżących u podstaw uczenia się i zachowania. W lipcu 2014 roku przystąpiono do realizacji projektu. Z. Przyrowski, E. Grzybowska oraz M. Dębińska-Pruchnik na bazie 20-letniej praktyki diagnostyczno-terapeutycznej opracowali zestaw testów. Założeniem projektu było stworzenie takiej baterii testów, która pozwoli na poprawę standardów diagnozy, umożliwi trafne różnicowanie i roz- poznawanie zaburzeń procesów integracji sensorycznej oraz ułatwi planowanie procesu terapeutycznego.

Bateria testów PSTIS obejmuje obszary zgodne z teorią A. J. Ayres:

  • różnicowanie dotykowe,
  • czucie ruchu,
  • przekraczanie osi środka ciała,
  • planowanie motoryczne,
  • równowaga dynamiczna i statyczna,
  • reakcje układu przedsionkowego na stymulację rotacyjną.

Zgodnie z powyższymi założeniami polska bateria testów ma poprawić standardy diagnozy i pozwolić na trafne różnicowanie i rozpoznanie zaburzeń procesów integracji sensorycznej oraz umożliwić lepsze planowanie procesu terapeutycznego, dostosowane do aktualnego poziomu wiedzy. Bateria jest narzędziem wystandaryzowanym, posiada normy.

Standaryzacja testów 

Realizacja projektu odbyła się w 6 etapach – od ustalenia celów i konstrukcji baterii poprzez opracowanie wersji zadań i pomocy, badania pilotażowe i standaryzacyjne, po analizę statystyczną i opublikowanie podręcznika oraz pomocy testo- wych.

Między 2015 i 2019 roku odbyły się dwa badania pilotażowe, po których nastąpił wybór zadań testowych i opracowanie arkusza zapisu wyników. W badaniach standaryzacyjnych wzięło udział 1639 dzieci z całej Polski, w tym 1300 dzieci z próby normalizacyjnej (bez zaburzeń SI oraz innych stwierdzonych zaburzeń rozwojowych) oraz 339 dzieci z próby kontrolnej (ze stwierdzonymi zaburzeniami SI, ale bez innych, stwierdzonych zaburzeń).

Konstrukcja narzędzia PSTIS

Bateria zbudowana jest z 12 testów:

  • różnicowania dotyku,
  • dotykowego różnicowania kształtu,
  • wizualizacji wrażeń dotykowych,
  • czucia ruchu,
  • równowagi dynamicznej,
  • utrzymywania równowagi na jednej nodze,
  • odwzorowania postawy,
  • obustronnie skoordynowanego ruchu,
  • odwzorowania ułożenia dłoni,
  • odwzorowania ruchów mimicznych,
  • przekraczanie osi ciała,
  • reakcji po obrotach.

Podobnie jak w SCTIS autorzy wyróżnili grupę testów ba- dających czucie powierzchniowe. Ich celem jest sprawdzanie jakości przetwarzania bodźców dotykowych, ich różnicowania i wizualizacji. Zmodyfikowane zostały zadania oceniające równowagę oraz próba sprawdzająca mechanizmy opracowania bodźców z narządu przedsionkowego podczas ruchu rotacyjnego. Rozszerzono próby mierzące umiejętność przekraczania osi ciała. Włączono grupę zadań, dzięki którym można określić umiejętności dziecka w zakresie posługiwania się własnym ciałem na poziomie motoryki dużej i małej (całe ciało, dłonie, sfera orofacjalna), w zakresie planowania motorycznego oraz sprawdzające umiejętności wykonywania swobodnego, skoordynowanego ruchu.

Uzyskane wyniki można analizować z perspektywy efektów przetwarzania sensorycznego m.in. w zakresie percepcji dotykowej, planowania ruchowego i rozwoju procesów równoważnych lub w odniesieniu do wiedzy o związkach pomiędzy rozwojem poszczególnych procesów integracji sensorycznej np.: zależności pomiędzy zdolnością do swobodnego przekraczania linii środkowej ciała a rozwojem obustronnej koordynacji ruchowej.

Pomoce do wykonania testów SI

Na Polskie Standaryzowane Testy Integracji Sensorycznej składa się podręcznik, kołowrotki z instrukcjami, arkusz zapisu. Narzędzie wymaga również odpowiedniego oprzyrządowania – przesłona, kładka do diagnozy równowagi dynamicznej, krzesełko obrotowe, tabliczki czuciowe i książeczki do wizualizacji wrażeń dotykowych i czucia ruchu.

Artykuł pierwotnie opublikowano na łamach kwartalnika Integracja Sensoryczna wydawanego przez PSTIS (nr 4/24 • grudzień 2024)