Samoregulacja

Samoregulacja to zdolność do osiągania, monitorowania i zmieniania stanu, tak aby był adekwatny do oczekiwań środowiskowych. Jest to proces rozwojowy, uruchamiający prymitywne funkcje na wszystkich poziomach ośrodkowego układu nerwowego. Chodzi o to, aby zadać i odpowiedzieć na pytania: co trzeba zrobić, aby uzyskać stan, w którym zrobię, co chcę i w taki sposób jaki chcę? Np. biegać, skakać obunóż, gryźć, żuć, mówić, spać itp.

Funkcjonalne elementy samoregulacji można podzielić na trzy poziomy, które współpracują ze sobą oraz umożliwiają modulację stanu.

Na początku noworodek jest zależny od samoregulacji  pierwszego poziomu  poprzez autonomiczny układ nerwowy i jego zależności od tworu siatkowatego oraz układu limbicznego. Obie te struktury współpracują ze sobą, aby regulować temperaturę, ciśnienie krwi, oddychanie, napięcie mięśni, cykle sen/czuwanie, przyjmowanie pokarmu/trawienie/wydalanie oraz monitorowanie przeżycia. Czynności ruchowe pozwalają niemowlęciu zaangażować się w zachowania samoregulacyjne takie jak: ssanie, zamykanie oczu, unikanie wzroku, odwracanie głowy itp.

Wraz z upływem czasu, gdy niemowlę rozwija się, stopniowo nabywa strategii sensomotorycznych, które kwalifikują się do samoregulacji  drugiego poziomu. Pozwalają one osiągnąć, utrzymać i zmieniać stany adekwatnie do danej sytuacji. Na tym poziomie dziecko używa specyficznego wkładu sensomotorycznego oraz informacji zwrotnej, aby uporządkować ten stan. Wyróżnia się tu takie strategie jak: synchronia między ssaniem/przełykaniem/oddychaniem, wybiórcza uwaga, wzrokowe szukanie i monitorowanie oraz kierunkowanie, ruchy adaptacyjne, zdolność do zdobywania, utrzymywania i zmian stanów odpowiednich do sytuacji, oralne używanie smaku, faktury, temperatury, ssania, dmuchania, gryzienia, chrupania, przeżywania oraz lizania, strategie ruchowe zwiększają się i zostają wzbogacone o umiejętności motoryczne, strategie całego ciała lub jego części np. huśtanie się, podskakiwanie, zabawa małymi przedmiotami itp.

Strategie samoregulacji  trzeciego poziomu pojawiają się w późniejszym dzieciństwie, razem z rozwojem umiejętności poznawczych wyższego poziomu. Wyróżnia się tu następujące strategie: intencje, ciągła uwaga, wybór celów, planowanie, ocena strategii, obserwacja własna, rozwiązywanie problemów, zachowania ukierunkowane na cele, język używany do organizacji, rozpoznawanie potrzeb dla zmian/utrzymanie stanu, organizacja przestrzeni, czasu, zadań oraz otoczenia. Na tym etapie umiejętność rozwiązywania problemów oraz użycie języka werbalnego i wewnętrznego do organizacji, pozwala człowiekowi ma monitorowanie, planowanie, egzekwowanie i ocenianie strategii regulacyjnych np. aktywności sportowych, przerw na kawę, spacerów itp.

Samoregulacja jest tym co umożliwia samokontrolę i samodyscyplinę. Dzięki umiejętności samoregulacji, dzieci lepiej się uczą, zachowują się w pożądany sposób, są  radosne i przyjaźnie nastawione do otoczenia, a także nawiązują lepsze relacje z innymi. 

Na podstawie:

Oetter P., Laurel M.K., Cool S.J. 1991. Sensorimotor foundations of communication. AOTA Self Study Series.

Oetter P., Richter E.W., Frick S. M. 2001. M.O.R.E. Integrating the Mouth with Sensory and Postural Functions. PDP Press