Dieta sensoryczna

Każdy z nas ma preferencje sensoryczne. Kształtują one nasz indywidualny profil sensoryczny. Kiedy procesy sensoryczne właściwie funkcjonują ten profil sensoryczny charakteryzuje w jakieś części nasze zachowanie. Różnimy się w swoich reakcjach ale jeśli mieszczą się one w pewnych granicach nazwanych umownie normą nie trzeba podejmować żadnych specjalnych działań. Jednak jest duża grupa osób, dzieci, które mają problemy z integracją sensoryczną. Ich mózgi funkcjonują niewłaściwie w pewnym zakresie co czasem skutkuje problemami z utrzymaniem właściwego poziomu pobudzenia niezbędnego do prawidłowego zachowania. Pojawiają się wówczas takie zachowania, które przez rodziców i obserwatorów mogą być oceniane jako niewłaściwe, dziwne, niepokojące. Mogą one przejawiać się jak robieniem hałasu, nadmierną ruchliwością, problemami z uwagą, silną stymulacją wzrokową, węchową czy inną, zbyt silnymi zbyt szybko pojawiającymi się zawrotami głowy po kręceniu na karuzeli lub huśtaniu się, narzekaniem na fakturę ubrań, unikaniem bycia dotykanym, czuciem zapachów których inni nie zauważają, nadmiernym zmęczeniem różnymi dźwiękami itd. Czasem dzieci z zaburzeniami modulacji sensorycznej bo o nich jest tu mowa są bierne i wycofane jakby zamknięte w sobie, czy bardzo nieśmiałe inne są pobudliwe, nadruchliwe zbyt aktywne, a czasem nawet agresywne. W terapii integracji sensorycznej poszukuje się środków zaradczych w takiej sytuacji. Są również próby radzenia sobie w takich zaburzeniach niejako na obrzeżach tej terapii. Opracowywane są metody, które przez część specjalistów z zakresu integracji sensorycznej nie są uważane za terapię integracji sensorycznej ale techniki, które wspomagają terapię czy są jej uzupełnieniem, suplementem. Do tych technik na przykład zaliczany jest między innymi trening astronauty / Astronaut Training. A Sound Activated Vestibular-Visual Protocol for Moving, Looking and Listening/ opracowany przez Mary J. Kawar i Sheile Frick. Taką techniką jest również dieta sensoryczna stworzona przez P. Willbarger a rozwijana przez jej córkę J. Willbarger.

Pojęcie diety sensorycznej opiera się na założeniu, że każda osoba wymaga pewnych aktywności i wrażeń sensorycznych, które zapewnią jej właściwy poziom pobudzenia i czujności /gotowości do działania/. Dobra dieta sensoryczna stanowi kombinację niezbędnych bodźców potrzebnych dla osiągnięcia maksimum wydajności od momentu obudzenia się aż do pójścia spać. Jednym z najważniejszych celów diety sensorycznej jest pomóc dziecku tak by poczuło się opanowanym, spokojnym ale również czujnym, gotowym do działania i zorganizowanym. Uzyskuje się to poprzez specjalne zajęcia rozplanowane podczas całego dnia. Według J.Willbarger właściwie zaplanowana dieta sensoryczna może powodować wyraźne zmiany w tym jak dziecko doświadcza i odnosi się do otaczającego go świata. Dieta może mieć wpływ na poprawę koncentracji uwagi, na komunikację społeczną, a nawet redukuje lęki wynikające z zaburzeń integracji sensorycznej. 

Każde dziecko jest unikalne i ma swoje unikalne potrzeby sensoryczne. Jednak kiedy uważnie poobserwujemy je to możemy zidentyfikować jego potrzeby. Dieta sensoryczna ma za zadanie zaspokoić te potrzeby w sposób zorganizowany, bezpieczny, przyjemny i zabawny. Dieta sensoryczna w głównej mierze opiera się o dostarczaniu do ośrodkowego układu nerwowego wrażeń propriocepcji, czucia głębokiego i przedsionkowych /  ciężkiej pracy fizycznej, wysiłku mięśniowego, aktywności ruchowej/. Są to jak pisze Willbarger "główne dania" tej diety, a inne ćwiczenia które dotyczą wzroku, słuchu, węchu czy aktywności oralnych są tylko "przekąskami".

Działania składające się na dietę sensoryczną powinny być starannie zaplanowane i dopasowane  do indywidualnych potrzeb dziecka. Zadania dla dziecka powinny być rozplanowane w ciągu całego dnia ze szczególnym naciskiem na kluczowe momenty rozkładu dnia dziecka.

Dobrze zaplanowana dieta powinna obejmować ćwiczenia, zadania pobudzające, wyciszające i organizujące zachowanie. Kolejność, ilość, jakość ćwiczeń, działań zależy od potrzeb dziecka. Przy projektowaniu diety należy patrzeć na to jakich bodźców sensorycznych dziecko szuka lub wykorzystuje by organizować swoje zachowanie podczas codziennych naturalnych aktywności.

Strategie dietetyczne mogą być wprowadzane w regularnych odstępach czasu w ciągu dnia. W szczególności strategie te powinny być wykonywane przed momentem gdy zachowanie dziecka się załamie. Jeśli zachowanie dziecka będzie już w fazie dezorganizacji zadanie proponowane przez terapeutę będzie postrzegane przez nie jako trudne i niewykonalne. Celem proponowanych zadań w diecie będzie utrzymanie, utworzenie lub przygotowanie takiego stanu pobudzenia i organizacji układu nerwowego, który pozwoli na zorganizowane i celowe zachowanie dziecka. 

Dieta sensoryczna może również obejmować adaptacje środowiskowe by wspomagać  oddziaływania strategii w niej zawartych np. poprzez ograniczenie dźwięków w mieszkaniu, nadmiaru zajęć dodatkowych itp.

Dla dzieci z nadwrażliwością sensoryczną, zwłaszcza z nadwrażliwością dotykową w diecie sensorycznej stosowana jest procedura Willbarger&Willbarger. Procedura ta może stanowić część diety sensorycznej i powinna być wówczas wdrażana w ramach codziennych czynności w odstępach czasowych od 90 do 120 minut. Procedura ta obejmuje szczegółowe wskazówki techniczne opracowane i modyfikowane przez Willbarger&Willbarger. Procedura ta powinna być zlecana przez odpowiednio przeszkolonego terapeutę ponieważ nie jest obojętna i może przynieść odwrotny skutek od oczekiwanego. O tej procedurze w oddzielnym artykule już wkrótce.