Problemy żywieniowe związane z zaburzeniami oralno-motorycznymi.
Dzieci z zaburzeniami rozwoju układu nerwowego lub opóźnieniami rozwojowymi często mają problemy oralno-motoryczne i problemy z połykaniem. Trudności w karmieniu wpływają na zdolność dziecka do spożywania odżywczych posiłków na różne sposoby. Dziecko może mieć nieefektywne lub nieprawidłowe wzorce ruchowe jamy ustnej, przez co spożywanie pokarmów jest powolne lub pracochłonne.
Trudności oralno-motoryczne mogą ograniczać rodzaje żywności jakie dziecko może jeść. Dodatkowo, zaburzenia połykania mogą poważnie ograniczyć typ faktury żywności, które dziecko może bezpiecznie spożywać. Najczęściej zaburzenia połykania wpływają na zdolność spożywania płynów. Wszystko to może grozić niedożywieniem dziecka oraz powodować odwodnienie.
Niektóre czynniki związane z problemami oralno-motorycznymi oraz odżywiania to:
- nieprawidłowości napięcia mięśniowego i opóźnienia w rozwoju motorycznym,
- wady jamy ustnej i twarzy, które zakłócają karmienie (takie jak rozszczep podniebienia),
- opóźniony rozwój ruchowy jamy ustnej lub nieprawidłowe wzorce ruchowe artykulatorów,
- reakcje nadwrażliwości na dotyk i / lub temperatury w okolicy orofacjalnej oraz w środku jamy ustnej,
- problemy stomatologiczne, takie jak ubytki w zębach lub nabyte wady zgryzu,
- niezdolność do prawidłowego skoordynowania karmienia, połykania i oddychania z powodu przewlekłego schorzenia lub uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego,
- powiązane schorzenia, takie jak refluks żołądkowo-przełykowy, które mogą powodować niechęć do jedzenia,
- wydłużony czas trwania posiłków, który powoduje frustrację zarówno dziecka jaki i rodzica.
Jeżeli zaobserwujemy problemy żywieniowe, takie jak powyżej, wskazane jest dokładniejsze zbadanie problemu. Może ono być przeprowadzone przez pediatrę, logopedę lub fizjoterapeutę znającego się na problemach odżywiania.
Pełna ocena deficytów oralno-motorycznych oraz połykania u dzieci z zaburzeniami neurorozwojowymi wymaga oceny wielu czynników, nie tylko badanie poziomu kontroli oralno-motorycznej.
Ocenić należy:
- podstawową kontrolę postawy i poziom rozwoju motorycznego, który ma wpływ na karmienie,
- wrażliwość dotykową w obszarze jamy ustnej i na całym ciele,
- zdolność dziecka do osiągnięcia i utrzymania odpowiedniego zachowania i stanu czujności na czas karmienia,
- stabilność funkcji fizjologicznych dziecka wspierających odżywianie (na przykład, stabilność pracy serca lub prawidłowe oddychanie,
- koordynacja karmienia, połykania i oddychania
- wykorzystanie badania videofluoroskopii zaburzeń połykania.
Trudności w interakcji dziecka z rodzicem mogą być również związane z oralno-motorycznymi problemami odżywiania. Często trudno jest odróżnić problemy fizyczne od behawioralnych i interakcyjnych. W związku z tym, oceniając dziecko, należy wziąć pod uwagę wszystkie trzy.
Ponadto problemy medyczne takie jak refluks żołądkowo-przełykowy, mogą wpływać na nieprawidłowe odżywianie dziecka.
Jeśli dziecko kojarzy jedzenie z bólem, który często towarzyszy refluksowi, może stać się oporne, a przyjmowanie posiłków stanie się znacząco utrudnione. Jeżeli podejrzewamy refluks należy koniecznie skontaktować się z lekarzem. Na większość problemów żywieniowych wpływ ma wiele czynników dlatego podejście zespołowe jest najbardziej efektywną metodą skutecznej diagnozy oraz terapii. Poza terapeutą integracji sensorycznej, logopedą i fizykoterapeutą, do takiego zespołu powinien należeć dietetyk, pediatra lub inny lekarz medycyny ogólnej. W zespole może znaleźć się również pielęgniarka lub pracownik społeczny, którzy zajmą się problemami psycho-socjalnymi, które często pojawiają się w przypadku zaburzeń odżywiania.
Odpowiednia terapia może znacząco poprawić umiejętności odżywiania dziecka, a także ułatwić opiekunowi karmienie. Posiłki mogą stać się bardziej satysfakcjonujące dla całej rodziny.
Interwencje mogą obejmować:
- właściwą pozycję podczas karmienia,
- określone działania terapeutyczne w celu poprawy podstawowych umiejętności oralno-motorycznych,
- określone rodzaje żywności lub tekstury dostosowane do poziomu oralno-motorycznego dziecka oraz umiejętności połykania,
- odpowiednie naczynia do karmienia dostosowane do indywidulanych potrzeb dziecka,
- specjalistyczne techniki karmienia.
Jeśli pomimo tego dziecko wciąż nie jest w stanie przyjmować odpowiedniej ilości żywności lub jedzenie powoduje zagrożenie przy karmieniu (dławienie się, krztuszenie się), jedzenie może być podawane za pomocą sondy lub pega.
Planowanie i terapia powinny odbywać się we współpracy z opiekunami oraz pozostałymi członkami zespołu. Strategie te powinny uwzględniać priorytety opiekunów, poprawić jakość odżywczą posiłków i adresować leżące u podstaw problemy oralno-motoryczne oraz żywieniowe.
Jedzenie łatwe i przyjemne, czy aby na pewno?
Spożywanie pokarmów to umiejętność, która wydaje się być czymś naturalnym i oczywistym. To coś nad czym raczej się nie zastanawiamy. A jednak jeśli przyjrzymy sie bliżej przyjmowanym przez nas posiłkom, okaże się, że są czymś więcej niż zaspokajaniem odczuwanego głodu.
Jedzenie to bardzo trudna czynność, a właściwie wiele czynności; to spostrzeganie pokarmu na talerzu, do dotykanie, odczuwanie smaków i zapachów, to także umieszczanie pokarmu w buzi przy pomocy dłoni lub widelca bądź łyżki. Niewątpliwie wykorzystywana jest tutaj koordynacja wzrokowo- ruchowa. Jedzenie to także ssanie, odgryzanie, gryzienie, żucie, połykanie; wszystko w zależności od tego co aktualnie jemy. Jest to więc, praca wielu mięśni. Jedzenie to także koordynacja z oddychaniem.
Spożywanie pokarmów to uczta dla zmysłów, to odczuwanie przyjemności, to delektowanie się.
Większość z nas je zazwyczaj w towarzystwie, jest to więc czas, kiedy pogłębiamy lub utrzymujemy nasze relacje społeczne.
I tu pojawia się problem, bo jednak nie każdy lubi jeść, nie wszyscy odczuwają przyjemności z faktu, że przed nimi stoi talerz z aromatycznym daniem. Dla niektórych jedzenie to ból, łzy i przede wszystkim czynność, której trzeba się nauczyć.
Istnieje wiele czynników decydujących o tym w jaki sposób postrzegamy posiłki. Po pierwsze nasze przekonania. Większość rodziców powie, że czują sie odpowiedzialni za to co i w jakich ilościach zje ich dziecko. Są też rodzice, którzy nie znoszą kiedy pożywienie się marnuje, wymagają, aby posiłek był zawsze zjedzony do końca. Takie podejście powoduje, że dziecko nierzadko je pomimo uczucia sytości, a czasami nawet jest karmione na siłę.
Przebieg posiłku to również nasza rodzinna historia. Zwykle przekazujemy naszym dzieciom to, co zostało nam wpojone. Nie jedz rękoma!! Nie rozmawiaj z pełną buzią!! Nie siorb!! Nie jedz tak głośno!! Czy jedzenie może być przyjemne, kiedy towarzyszą mu same zakazy? A co jeśli dziecko dopiero uczy się jeść? Przecież łatwiej jeść rękoma niż łyżką z której wszystko spada.
Posiłek to także atmosfera. Głośne rozmowy, włączone radio lub telewizor, rozmowy telefoniczne, jednym słowem chaos, to coś, co w dzisiejszych czasach wydaje się być czymś naturalnym, ale dla dziecka może to być zbyt wiele. Ogromna ilość zbędnych bodźców, zaburzająca spokój, może spowodować nie tylko dyskomfort, ale również uniemożliwić dziecku skupienie się na samym posiłku.
Istnieje niezliczona ilość czynników medycznych, które mogą powodować dyskomfort w trakcie spożywania pokarmów lub ich pewnych konsystencji. Niezdiagnozowane lub nierozpoznane alergie i nietolerancje pokarmowe mogą przyczynić się to złego samopoczucia. Rodzic, który bacznie obserwuje swoje dziecko i akceptuje jego wybory, zauważy, że coś jest nie tak, ale dla kogoś, kto wierzy, że obiad musi być zjedzony, a dziecko jest za małe by decydować o tym co zje, powyższy czynnik może zostać pominięty.
Dzieci cierpiące na nadwrażliwość dotykową, zwłaszcza w obrębie jamy ustnej, z niechęcią przyjmują pokarmy inne niż te o konsystencji płynnej lub papki. Ze względu na swoje preferencje, odmawiają jedzenia innych produktów, reagują odruchem wymiotnym, a czasami nawet właśnie wymiotują. Dla rodziny, w której jeden z członków jest nadwrażliwy na dotyk, posiłki to nieustanna walka.
Leki, które zmniejszają apetyt lub zmieniają smak pokarmów, choroba refluksowa oraz inne czynniki medyczne niewątpliwie nie pozostają bez echa, na to co i jak jemy.
Aby móc sprawnie jeść nie tylko musimy chcieć, ale również, a może przede wszystkim musimy wiedzieć jak. Dlatego to ważne, by dziecko otrzymywało okazję nie tylko do samodzielnego jedzenia, ale również do dotykania i oswajania się z tym co ma na talerzu.
Umiejętności motoryczne w obrębie jamy ustnej, a właściwie ich brak, mogą być przeszkodą, a czasami istotnym zagrożeniem dla dziecka przyjmującego pokarm.
To oczywiście tylko niektóre czynniki, decydujące o tym jak postrzegamy jedzenie. Czy zawsze jest miło i przyjemnie? Czy każdorazowo dziecko sięga po to co przygotowaliśmy z radością? Otóż niestety nie, pamiętajmy o tym i nie bójmy się w takich sytuacjach skorzystać z pomocy specjalisty.
