|
Wiek dziecka |
Motoryka duża |
Motoryka precyzyjna dłoni i mowa |
|
10 miesiąc |
Kołysze się oparte na dłoniach i kolanach, raczkuje w sposób nieskoordynowany, siad prosty – siedzi swobodnie z prostymi plecami i luźno wyprostowanymi nogami, potrafi stać przez chwilę bez trzymania się podpory, stojąc w wózku lub w łóżeczku unosi jedną nogę, jakby chciało się z niego wydostać, siedzi dobrze na krześle przez kilka minut, chodzi trzymając się obiema rękami rąk osoby dorosłej. |
Dotyka różnych przedmiotów w pokoju, napotkanych podczas raczkowania, zamaszyście zamiata ręką przedmioty ze stołu, dotyka rękami lustro, w którym widzi swoje odbicie, uśmiecha się, stuka zabawką o lustro, na prośbę osoby dorosłej podaje zabawkę, ale nie chce jej wypuścić z ręki, wkłada palce do różnych otworów, bawi się ciągnąc zabawkę na sznurku tam i z powrotem, podnosi i zamyka pokrywkę schowka w wózku, nakrywkę torebki lub pudełka, kiedy protestuje, potrząsa przecząco głową, naśladuje ruchy osób dorosłych, dziecko naśladuje intonację wypowiedzi, pojawia się u niego dialog, który polega na naśladowaniu znanych mu sylab pod kątem dźwiękowym. Przy gaworzeniu usłyszeć można różne spółgłoski i samogłoski oraz wyraźne podwajanie sylab. Umiejętności naśladowania ruchów osób dorosłych odpowiada możliwości naśladowania intonacji wypowiedzi płynących z otoczenia. Chwyt pęsetowy – chwyta mały przedmiot wyprostowanym palcem wskazującym i przeciwstawnym kciukiem. |
|
11 miesiąc |
Raczkuje na rękach i kolanach z koordynacją skrzyżną, wykonuje przysiad z pomocą osoby dorosłej, trzymając się poręczy łóżka, schyla się i podnosi zabawkę, wyrzuca z łóżka zabawki i obserwuje je gdy spadają, w pozycji siedzącej obraca się wokół swojej osi, stąpa bokiem trzymając się stołu lub łóżeczka, chodzi – pchając przed sobą wózek obiema rękami. |
Bawi się przykrywką naczynia, podnosząc ją i nakładając z powrotem, bawi się różnymi przedmiotami, próbuje manipulować pudełkami – obraca je w rękach, stuka jednym o drugie, potrząsa, przekłada z miejsca na miejsce, niekiedy próbuje włożyć mniejsze do większego, energicznie odrzuca na bok serwetkę, pod którą w jego obecności ukryto zabawkę, potrząsa jednym lub dwoma dzwonkami i dzwoni, wskazuje palcem na odległy przedmiot, o który pyta osoba dorosła np. Gdzie jest miś? |
|
12 miesiąc |
Pełne raczkowanie, pełna równowaga w siadzie prostym, wstaje samo bez podpierania się i pomocy osób dorosłych, próbuje chodzić samo, bez podpory i pomocy osób dorosłych, chodzi wzdłuż mebli. |
Używa poprawnie kilku słów w różnych sytuacjach, między innymi przy oglądaniu książki z obrazkami: „hau”, „tiatia”, „fu fu” itp. Zna zastosowanie takich przedmiotów codziennego użytku jak grzebień, szczotka do butów, ołówek, łyżeczka i próbuje się nimi posługiwać, bawi się łyżeczką i kubkiem – manipulując nimi po swojemu, burzy wieżę z kostek zbudowaną przez dorosłego, wyjmuje kostki znajdujące się w kubełku, bierze do ręki trzecią kostkę, nie odrzucając dwóch już trzymanych, trzyma przez chwilę równocześnie trzy przedmioty, w tym dwa w jednej ręce, manipuluje zabawkami w różny sposób: wkłada jedne w drugie, wyjmuje je z powrotem, rozrzuca, szuka, stuka. Spełnia proste polecenie związane z codzienną pielęgnacją i zabawą np. otwórz buzię, wstań, daj mamie łyżeczkę itp. Tak trzyma ołówek i porusza nim, że potrafi zrobić ślad na papierze. Kształtują się pierwsze reakcje pokazywania przedmiotów lub części ciała po usłyszeniu ich nazwy, kojarzy również niektóre słowa z odpowiednią czynnością. |
Podsumowując – mowa to najbardziej precyzyjna umiejętność człowieka pod względem ruchowym. Jest ściśle związana z prawidłową budową układu kostnego, mięśniowego i nerwowego twarzoczaszki oraz układu oddechowego.
Nadrzędne znaczenie dla rozwoju mowy w aspekcie ruchowym mają czynności pokarmowe. Mowa rozwinęła się wtórnie do funkcji biologicznych związanych z jamą ustną. U człowieka nie występuje oddzielny układ, który byłby wykorzystywany tylko dla potrzeb artykulacji.
Istnieje bardzo silny związek między rozwojem ręki, a rozwojem mowy. Prawidłowo wykształcona funkcja ręki umożliwia i przyspiesza rozwój mowy. Obszary kory mózgowej, które odpowiadają za ruchy dłoni oraz okolicy orofacjalnej są duże oraz znajdują się blisko siebie, dlatego też stymulacja dłoni pobudza ośrodek w mózgu, który jest odpowiedzialny za ich funkcje percepcyjne i motoryczne oraz aktywizuje ruchowy ośrodek mowy. W rozwoju dużej motoryki ważne jest umiejętność kontrolowania i koordynacja dużych grup mięśni w obrębie tułowia, ramion, bioder, kończyn górnych i dolnych. Rozwój tych ruchowych umiejętności jest podstawą do pojawiania się złożonych funkcji, takich jak np. siadanie czy chodzenie. Rozwój drobnych umiejętności ruchowych przejawia się zdolnością do kontrolowania oraz koordynacji małych grup mięśni – warg, stawów żuchwowo-skroniowych, języka oraz palców rąk i nóg.
|
Wiek dziecka |
Motoryka duża |
Motoryka precyzyjna dłoni i mowa |
|
7 miesiąc |
Trzymając się poręczy, stoi kilka sekund, potem upada, podtrzymywane za ramiona stoi pewnie, trzymane za ramiona i podciągnięte powoli próbuje stąpać, wysuwając noga do przodu, chwieje się, podtrzymywane pod pachy lub za ramiona wesoło podryguje w miejscu, uginając nogi, pełza w kółko – faza przejściowa poprzedzająca raczkowanie, siada – podciągnięte za jedno ramię, siedzi samo ale jeszcze nie pewnie, w ułożeniu na plecach bawi się swoimi nóżkami – koordynacja ręka–stopa. |
Trwa gaworzenie, ruchy palców podczas ujmowania przedmiotów są harmonijne oraz bardziej precyzyjne. Umie pić z kubka trzymanego przez osobę dorosłą, w pozycji na plecach podciąga obiema rękami nogę do twarzy i ogląda ją lub wkłada nogi do ust, chwyta wszystko co znajduje się w zasięgu jego ręki, poruszając się przy tym całym ciałem, przekłada przedmiot z jednej ręki do drugiej, aby uwolnić rękę do pochwycenia następnego podawanego mu przedmiotu, stuka zabawkami o stół lub o deskę wspartą na krawędziach łóżeczka. |
|
8 miesiąc |
Wstaje pociągnięte za ręce, próbuje stąpać bokiem, trzymając się poręczy łóżeczka, w wózku lub koszu samo siada z pozycji leżącej, opierając się rękami o krawędzie wózka lub kosza, z położenia na plecach samo podciąga się do góry na podanych mu palcach, siedzi samo przynajmniej przez 5 sekund z podparciem z przodu. |
Trzyma w obu rękach po jednym przedmiocie i stuka jednym o drugi, nie mogąc dosięgnąć pierścienia leżącego na stole, ciągnie za sznur przywiązany do niego. Raczkuje opierając się na rękach i kolanach, chwyta rączką podawany mu biszkopt, je biszkopt trzymając go w rączce, śledzi przedmiot, który mu wypadł na posłanie i stara się go podnieść, stosuje coraz częściej chwyt nożycowy – przeciwstawia paluch wszystkim pozostałym – pozwala dziecku na utrzymanie stosunkowo małego przedmiotu. Wpatruje się uważnie w swoje odbicie w lustrze oraz w osobę dorosłą słuchając jej mowy, dużo gaworzy, powtarzając wielokrotnie sylaby: ma-ma-ma, ta-ta-ta, na-na-na, wa-wa-wa, itp., wraz z pojawieniem się umiejętności manipulowania przedmiotami, pojawia się „manipulacja” głoskami, powtarzanie sekwencji ruchów dłoni wiążą się z budowaniem łańcuchów sylabowych.
|
|
9 miesiąc |
Siedzi bez podpierania się i manipuluje przedmiotem, wstaje samo i stoi, trzymając się krawędzi wózka lub poręczy łóżka, ale siada ciężko z tej pozycji, trzymane za ręce, potrafi wykonać kilka kroków, pełza jak foka. |
Rozumie i chętnie wykonuje proste polecenia – zrób kosi kosi, podaj rączkę, natarczywie gaworzy, domagając się od dorosłych zwrócenia na siebie uwagi, ściąga z głowy kapelusz lub czapkę zasłaniającą mu oczy, słucha uważnie tykania zegarka przyłożonego mu do ucha, zaczyna stosować w ujmowaniu drobnych przedmiotów chwyt pęsetowy – polegający na przeciwstawieniu kciuka palcowi wskazującemu, chwyta za rękę przy podawaniu mu do ust smakołyku lub pomaga trzymać kubek przy piciu, szuka oczyma przedmiotu, o który pyta osoba dorosła np. gdzie jest lala? (przedmiot powinien się znajdować w polu widzenia), unosi kołderkę pod którą ukryto w jego obecności przedmiot i znajduje go, celowo upuszcza przedmiot, wyraźne podwajanie sylab. |
Mowa i motoryka precyzyjna (precyzyjne ruchy dłoni i palców oraz funkcja manipulacyjna dłoni pod kontrolą wzroku), to funkcje wyższych czynności mózgowych, które są ze sobą mocno powiązane. Zakłada się, że uzyskanie w wyniku ewolucji przez człowieka postawy wyprostnej, spowodowało uwolnienie ręki, a to umożliwiło jej rozwój i nabycie umiejętności manipulacyjnych, w tym wykonywanie licznych precyzyjnych ruchów. Gesty oraz najprostsze dźwięki zastąpione zostały mową. Usprawnienie ręki wpłynęło na rozwój tych samych ośrodków w korze mózgowej, które kierują też ruchami warg, języka i krtani.Wykształcenie prawidłowej funkcji ręki umożliwia i przyspiesza rozwój mowy, a samo mówienie jest ściśle związane z motoryką. Rozwój motoryki precyzyjnej dłoni wpisany jest w całościowy rozwój psychomotoryczny dziecka.Mowa jest wyższą funkcją psychiczną, w której motoryka pierwotna i motoryka wyuczona oraz myślenie zostają zintegrowane. Dla rozwoju mowy kluczowa jest w pierwszej kolejności integracja motoryki ustno-twarzowej. Motoryka ustno-twarzowa w okresie niemowlęcym wpływa na kształtowanie się komunikacji. Dlatego bardzo ważne jest prawidłowe funkcjonowanie oraz odpowiednia integracja odruchów i reakcji:
Opóźnienie integracji wczesnej motoryki ustno-twarzowej objawia się impulsywnymi lub osłabionymi ruchami w obszarze jamy ustnej i twarzy. Wystąpi wtedy brak synchronizacji ssanie-połykanie-oddychanie, nieprawidłowościami w połykaniu, gryzieniu, żuciu czy wreszcie trudnościami artykulacyjnymi. Kształtowanie się motoryki precyzyjnej jest procesem złożonym i skomplikowanym i zaczyna się już w okresie życia płodowego. Prawidłowy rozwój dziecka w wyniku, którego funkcje aparatu mowy doskonalą się i precyzują stanowi podstawę formowania się innych wyższych czynności.
U rocznego dziecka wzrasta harmonia ruchów żuchwy oraz obserwuje się samodzielne ruchy języka i warg. Narząd artykulacyjny jamy ustnej stanowi ruchomy układ, który staje się prekursorem wytwarzania dźwięków mowy artykulacyjnej. W wieku 18-24 miesiąca dziecko wykazuje niezależne ruchy żuchwy od ruchów języka. Podczas gryzienia i żucia można obserwować kontrolowany i stopniowy ruch żuchwy, a język porusza się na boki, przechodząc przez linię środkową. Rozwój dojrzałych wzorców odżywiania w 1 roku życia dziecka przebiega równolegle do pojawienia się motorycznej kontroli mowy.
Dziecko spożywając pokarmy angażuje do pracy wargi, język, policzki, żuchwę podczas wykonywania tych czynności uczy się stopniowo rozwijać coraz bardziej skomplikowane wzorce ruchowe, które będzie wykorzystywało do artykulacji dźwięków mowy. W rozwoju motorycznym całego ciała chodzi o to aby uzyskać, niezależność ruchową poszczególnych jego części oraz ich wzajemnej koordynacji. Aby u dziecka w pierwszym roku życia prawidłowo rozwinęło się gryzienie, żucie i połykanie oraz mowa mogła rozwijać się w prawidłowy sposób, ważne aby nie tylko ośrodki odpowiedzialne za mowę w mózgu działały prawidłowo, ale również mięśnie mimiczne twarzy, które zawiadują mimiką twarzy muszą działać prawidłowo. Koordynacja kompleksu ustno-twarzowego z resztą ciała stanowi podstawę artykulacji, więc niezbędnym aspektem jest także prawidłowy rozwój ruchowy motoryki dużej i małej.Trudności ruchowe w obrębie funkcji fizjologicznych – jedzenie i picie jak i również nieprawidłowości ruchowe w obrębie całego ciała będą powodowały u dziecka w pierwszym roku życia opóźnienie w rozwoju mowy.
W najbliższych artykułach publikowane będą korelację między rozwojem motoryki dużej a kształtowaniem się motoryki precyzyjnej (ręka i mowa), w poszczególnych etapach rozwoju.
Korelację między rozwojem motoryki dużej, a kształtowanie się motoryki precyzyjnej u niemowląt w róznym wieku w kolejnych artykułach
Nie od dziś wiadomo, że matematyka jest matką wszystkich nauk. Mimo tego, jest to dziedzina, która sprawia i dzieciom i dorosłym największe trudności. Od kilku lat postępuje trend matematyki sensorycznej, czyli takiej, której dzieci uczą się przez działanie.
Matematyka sensoryczna jest elementem programów edukacyjnych, takich jak: „Klucz do uczenia się” opartego na tezach Lwa Wygotskiego, pedagogiki M. Montessori, „Dziecięcej matematyki” E. Gruszczyk – Kolczyńskiej.
Dzięki tym metodom dzieci w sposób praktyczny zapoznają się z podstawowymi pojęciami matematycznymi. Poznają kształty nie na obrazku, ale dotykając prawdziwe przedmioty; mieszają kolory, aby nauczyć się ich nazw; uczą się przeliczać i liczyć konkrety, nie obrazki. Matematyka sensoryczna to ogrom zabaw i gier, czy to konstrukcyjnych, czy to polegających na tworzeniu zbiorów, klasyfikowaniu przedmiotów, nazywaniu ich cech. Dzieci poznają miary, wagi, objętości obcując z prawdziwą materią.
Ważnym elementem edukacji matematycznej jest zapoznanie się z aspektem kardynalnym liczby. W tym aspekcie liczba związana jest z liczebnością zbiorów, określa ile elementów ma dany zbiór. Aby odpowiedzieć na pytanie ile, trzeba poznać wzór graficzny cyfry i jej nazwę.
Oto pomysły zabaw sensorycznych, które w tym pomogą:
Zabawy te mają na celu zaangażowanie zmysłu dotyku do nauki matematyki. Ćwiczą koordynację wzrokowo-ruchową, odwrażliwiają zmysł dotyku, ćwiczą motorykę małą i uczą działania pojedynczymi palcami. Takie zabawy sprawiają, że nauka matematyki staje się czystą przyjemnością.